๑. กาพย์มหาชาติ

๑. กาพย์มหาชาติ

     กาพย์มหาชาติ เป็นวรรณคดีเก่าแก่เล่มหนึ่ง ที่แต่งขึ้นเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง และประวัติการแต่งก็ไม่ปรากฏแน่ชัด แต่ถือว่ามีคุณค่าทั้งทางวรรณคดีและทางพุทธศาสนา

ประวัติ   สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงสันนิษฐานว่า กาพย์มหาชาติน่าจะแต่งขึ้นในสมัยพระเจ้าทรงธรรม เมื่อมีประชุมนักปราชญ์ราชบัณฑิตร่วมกันแต่งขึ้น ในช่วง พ.ศ.๒๑๔๕ - ๒๑๗๐ 

เนื้อหา ภาษา และคำประพันธ์   เนื้อหาของกาพย์มหาชาตินั้น เป็นการเล่าเรื่องมหาชาติ หรือเรื่องมหาเวสสันดรชาดกนั่นเอง เป็นการแต่งแบบที่เรียกว่า ยกคาถา กล่าวคือ ยกคาถาภาษาบาลีขึ้นมาประโยคหนึ่ง แล้วแต่งภาษาไทยเล่า สลับไปเป็นช่วงๆ จนจบ โดยใช้คำประพันธ์ที่เรียกว่าร่ายโบราณ หรือที่เรียกกันในสมัยนั้นว่า ร่ายมหาชาติ เนื่องจากเป็นร้อยกรองที่แต่งไว้สำหรับการเทศน์เรื่องมหาชาตินั่นเอง แต่ละกัณฑ์ (ในกาพย์มหาชาติเรียกว่า บรรพ) มีความยาวไม่มาก

จุดมุ่งหมาย   ใช้เทศน์ให้อุบาสกอุบาสิกาฟัง

ตัวอย่าง

จาก กัณฑ์วนประเวศน์

*เต จัต์ตาโร ขัต์ติยา* อันว่าพระบรมกษัตริย์ทั้งสี่ศรีสุริยวงศ์  เมื่อเสด็จบทจรประสงค์สู่เขาคิริยวงกฎ   มิได้แจ้งทางที่กำหนดดำเนินไพร  ด้วยความเข็ญใจก็จำเป็น  ปติปเถ ทอดพระเนตรเห็นมหาชน  อันเดินทวนทางถนนนั้นมา  ก็ตรัสถามถึงมรคาเขาคันธมาทน์ ..."

(* คาถาภาษาบาลี)