๑. ลิลิตโองการแช่งน้ำ

๑. ลิลิตโองการแช่งน้ำ

ผู้แต่ง  สมเด็จพระเจ้าบรมวงค์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ

ประวัติ  ต้นฉบับเดิมที่เหลืออยู่เขียนด้วยอักษรขอม ข้อความที่เพิ่มขึ้นในรัชกาลที่ ๔  ตามหลักฐานซึ่งรัชกาลที่ ๕ ทรงยืนยันไว้ในพระราชพิธีสิบสองเดือน คือ “แทงพระแสงศรประลัยวาต"  “แทงพระแสงศรอัคนิวาต"  และ “แทงพระแสงศรพรหมมาสตร์"  คำประพันธ์ที่ใช้คือโคลงห้าและร่ายโบราณ 

ทำนองแต่ง   มีลักษณะเป็นลิลิต  คือ  มีร่ายกับโคลงสลับกัน  ร่ายเป็นร่ายโบราณ  ส่วนโคลงเป็นโคลงแบบโคลงห้าหรือมณฑกคติ  ถ้อยคำ  ถ้อยคำที่ใช้ส่วนมากเป็นคำไทยโบราณ นอกจากนั้นมีคำเขมร และบาลี  สันสกฤต  ปนอยู่ด้วย  คำสันสกฤตมีมากกว่าคำบาลี

ความมุ่งหมาย   ใช้อ่านในพิธีถือพระพิพัฒน์สัตยาหรือพิธีศรีสัจปานกาล ซึ่งกระทำตั้งแต่รัชกาลสมเด็จพระเจ้าอู่ทองสืบต่อกันมาจนเลิกไปเมื่อประเทศไทยเปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบบประชาธิปไตย  ใน  พ.ศ. ๒๔๗๕

เรื่องย่อ   เริ่มต้นด้วยร่ายดั้นโบราณ ๓ บท  สรรเสริญพระนารายณ์  พระอิศวร  พระพรหมตามลำดับ  ต่อจากนั้นบรรยายด้วยโคลงห้า และร่ายดั้นโบราณสลับกัน กล่าวถึงไฟไหม้โลกเมื่อสิ้นกัลป์แล้วพระพรหมสร้างโลกใหม่  เกิดมนุษย์  ดวงอาทิตย์  ดวงจันทร์  การกำหนดวัน  เดือน  ปี  และการเริ่มพระราชาธิบดีในหมู่คน  แล้วอัญเชิญพระกรรมบดีปู่เจ้ามาร่วมเพื่อความศักดิ์สิทธิ์   ตอนต่อไปเป็นการอ้อนวอนให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์เรืองอำนาจมี  พระพุทธ พระธรรม  พระสงฆ์  เทพยาดา  อสูร  ภูตปีศาจ  ตลอดจนสัตว์มีขี้เล็บเป็นพยาน ลงโทษผู้คิดคดกบฏต่อพระเจ้าแผ่นดิน ส่วนผู้ซื่อตรงภักดี ขอให้มีความสุขและลาภยศ  ตอนจบเป็นร่ายยอพระเกียรติพระเจ้าแผ่นดิน